John PFAHL (1939 – 2020)

Με μεγάλη λύπη πληροφορήθηκα ότι έφυγε πρόσφατα από τη ζωή ο  John Pfahl (15 Απριλίου 2020) θύμα των προβλημάτων υγείας του και του COVID-19.

Συνάντησα για πρώτη φορά τον John Pfahl το φθινόπωρο του 1996 στο σπίτι του στο Buffalo. Η συζήτηση μαζί του ήταν μέρος της έρευνάς μου για τη σύγχρονη αμερικανική φωτογραφία τοπίου. Περάσαμε το μεγαλύτερο τμήμα της ημέρας συζητώντας για ιδέες και κοιτώντας τις φωτογραφίες του. Στήριζε πάντα κάθε προσπάθειά μου. Απολάμβανα το ήρεμο και γεμάτο χιούμορ χαμόγελό του, μια στάση για τη ζωή και τον άνθρωπο που την εξέφραζε συχνά στις φωτογραφίες του.

Ο John ήρθε στην δυτική Νέα Υόρκη για να σπουδάσει αρχικά γραφικές τέχνες (BA) και στη συνέχεια φωτογραφία (MFA). Μόλις αποφοίτησε από το, τότε πρώτο, μεταπτυχιακό τμήμα έγχρωμης φωτογραφίας προσλήφθηκε από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο του Rochester, όπου και δίδαξε ως το 1982. Έφυγε για μερικά χρόνια για να ασχοληθεί με το έργο του και  ξανάρχισε να διδάσκει, ως επισκέπτης καθηγητής, στο Πανεπιστήμιο του New Mexico και στη συνέχεια, στο SUNY Buffalo. Συνήθιζε ακόμα  να έρχεται στο Πανεπιστήμιο στο Rochester όταν σπούδαζα εκεί το 1999-2001.

Το καινοτόμο έργο του John Pfahl στη φωτογραφία τοπίου επικεντρώθηκε στα προβλήματα της οπτικής αντίληψης και της αναπαράστασης. Αμφισβήτησε συστηματικά το φωτογραφικό μέσο.

Η πρώιμη και πιθανώς η πιο διάσημη παγκοσμίως σειρά του, Altered Landscapes, είναι ένα τέλειο παράδειγμα της συνεχούς αναζήτησής του. Ένας άλλος τομέας ενδιαφέροντος του John ήταν η διερεύνηση των εννοιών της γραφικότητας, της ομορφιάς και του υπέροχου και ο τρόπος με τον οποίο είχαν αντιμετωπιστεί στη ζωγραφική από τον 18ο αιώνα.

Τα έργα που ακολούθησαν τα Altered Landscapes επηρεάζονται βαθιά από τις ανησυχίες αυτές, ανησυχίες που τον οδήγησαν να ταξιδέψει και να επισκεφτεί τις ίδιες τις τοποθεσίες που έχουν εμπνεύσει καλλιτέχνες που δούλεψαν πάνω σ’ αυτές τις έννοιες: τη Lake District στην Αγγλία, το Lago di Como στην Ιταλία (αφιέρωμα στον Fox Talbot), την κοιλάδα του Hudson και τη Σιέρρα της Αμερικανικής Δύσης.

Οι έρευνες αυτές μαρτυρούν το ενδιαφέρον του για «χρώμα, ατμόσφαιρα, περιβάλλον και  «εξω-φωτογραφικές αναφορές»» (Estelle Jussim, A Distanced Land, Οι φωτογραφίες του John Pfahl, Buffalo: The Albright-Knox Gallery, 1990). Ο John Pfahl τύπωνε πάντοτε ο ίδιος το έργο του και μπορεί να θεωρηθεί ως ένας από τους « luminist » Αμερικανούς φωτογράφους του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα μαζί με τον Joel Meyerowitz, αν και οι «εξω-φωτογραφικές αναφορές» του τον καθιστούν περισσότερο πρόδρομο του Richard Misrach, του Joel Sternfeld και πιο πρόσφατα του Edward Burtynsky.

Ο John Pfahl ανήκει, δυστυχώς, στο ρεύμα φωτογραφίας του Rochester (μαζί με τους φίλους του Nathan Lyons και Carl Chiarenza). Το ρεύμα αυτό ερχόταν σε αντίθεση με εκείνο που καθιέρωσε το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, όπου, από το 1962 έως το 1991, ο John Szarkowski, τότε διευθυντής του τμήματος φωτογραφίας, φάνηκε να υπαγορεύει τι ήταν «in » και τι δεν ήταν. Γράφω «δυστυχώς» επειδή ο αντίκτυπος αυτού που ορισμένοι ονόμασαν «βασιλεία του Szarkowski» επηρεάζει ακόμα τις επιλογές πολλών ιδρυμάτων τέχνης και φωτογραφίας ως προς το τι πρέπει να ληφθεί υπόψη και να δείξει η φωτογραφία από αυτή την περίοδο της  ιστορίας της.

Ας δούμε τα γεγονότα: Ο John Pfahl βγήκε από το πρώτο μεταπτυχιακό πρόγραμμα έγχρωμης φωτογραφίας στην Αμερική. Δούλεψε με το χρώμα όλη του τη ζωή. Τα Altered Landscapes τον έκαναν διάσημο στη δεκαετία του 1980 σε εθνικό επίπεδο και έπειτα διεθνώς (η πρώτη παρουσίαση αυτού του συνόλου έγινε στο Visual Studies Workshop  στο Rochester το 1976, χρονιά που του απονεμήθηκε και η πρώτη του κρατική υποτροφία από to National Endowement of the Arts). Όπως και οι περισσότεροι φωτογράφοι της γενιάς του, εργάστηκε με συνέπεια σε μακροχρόνιες σειρές: Altered Landscapes (1974-1978), Picture Windows (1978-1981), Power Places (1981-1984), Submerged Petroglyphs (1984), Missiles -Glyphs (1984-85), Arcadia Revisited (1985-1986), Waterfalls (1988-1995), Smoke (1988-1989), The Very Rich Hours of the Compost Pile (1992-1993), Permutations on the Picturesque (1993 -1999), Niagara Sublime (1994-1996), Piles (1992-1998), Bali Suite (1994), Extreme Horticulture (1998-2002), Luminous River (2002-2004), Scrolls (2006), Les Métamorphoses de la terre (2010) :

Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο Pfahl ενδιαφερόταν για την ψηφιακή τεχνολογία και για το πως  θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το νέο μέσο για να πρσαρμόσει το έργο του. Ανάμεσα σε αυτά τα νέα εγχειρήματα, και μετά από τα πρότζεκτ του Altered Landscape και Power Places, το Permutations on the Picturesque παραμένει μια ενδιαφέρουσα μαρτυρία για το γεμάτο περιέργεια και χιούμορ μυαλό του Pfahl: οι φωτογραφίες που έκανε σε 4″x5″ χρωματικά αρνητικά, οι οποίες επανεξετάζουν την ιστορία της ζωγραφικής (ειδικά την ακουαρέλα του 19ου αιώνα στην Αγγλική Lake District) σαρώθηκαν και εκτυπώθηκαν σε χαρτί ακουαρέλας μέσω της διαδικασίας Iris / Giclée.. Μια λεπτή λωρίδα με pixelated λεπτομέρειες έτρεχε σε κάθε εκτύπωση και υπενθύμιζε στον θεατή τη χρήση της νέας τεχνολογίας. O John Pfahl εκτός από τις εκθέσεις σε πολλές ιδιωτικές γκαλερί τέχνης και πανεπιστημιακές γκαλερί, έκανε ατομικές εκθέσεις στο Μουσείο George Eastman, στο Μουσείο Τέχνης του Πανεπιστημίου του Princeton, στο Μουσείο Σύγχρονης Φωτογραφίας και το Ινστιτούτο Τέχνης στο Σικάγο, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης La Jolla, στο Μουσείο Καλών Τεχνών του Λος Άντζελες και στο Μουσείο Τέχνης του Σαν Φραντσίσκο στην Καλιφόρνια.

Το έργο του συμπεριλήφθηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 σε πολυάριθμες εκθέσεις έγχρωμης φωτογραφίας στις Ηνωμένες Πολιτείες και διεθνώς. Ωστόσο, δεν έκανε ούτε μία ατομική έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη, όπου ο Szarkowski – τη γνώμη του οποίου ακολουθούν ακόμα και σήμερα μη αυστηροί, αν όχι αδιάφοροι κριτικοί τέχνης, επιμελητές, ιστορικοί φωτογραφίας και ερευνητές – δεν θεωρούσε ότι υπήρχε σοβαρή έγχρωμη φωτογραφία fine art  πριν από την έκθεση του Eggleston το 1976. Η συλλογή του Μουσείου διαθέτει μόνο ένα ανεκδοτικό τύπωμα του Pfahl (Pink House, 1977).

Από τη άλλη πιο φωτεινή πλευρά, ο φωτογράφος είχε μια μακροχρόνια συνεργασία με το Μουσείο George Eastman που έχει στην κατοχή του δύο σετ της μεγάλης σειράς του: ένα για έκθεση και χρήση από μελετητές κι ένα άλλο για αποθήκευση  που διατηρείται στο σκοτάδι σε ψυχρό θάλαμο του μουσείου. Και εδώ είναι το λεπτό σημείο: το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς του Pfahl μέχρι τη δεκαετία του 1990, τυπώθηκε σε χαρτί Ektacolor αλλά μερικές εκδόσεις του Altered Landscapes έγιναν με τη διαδικασία μεταφοράς χρωμάτων και τα Missiles / Glyphs εκτυπώθηκαν με τη διαδικασία Cibachrome (αργότερα θα γίνει Ilfochrome). Το πρόβλημα, το οποίο έχει ήδη αναφερθεί στην έρευνα του Henry Wilhelm μόλις στα τέλη της δεκαετίας του 1970, είναι ότι όλα ξεθωριάζουν, σε  διαφορετικό χρόνο, ειδικά όταν εκτίθενται σε φως και σε «κανονικές» υψηλές θερμοκρασίες.

Ας ελπίσουμε ότι θα έχουμε σύντομα μια αναδρομική έκθεση για το έργο ζωής του John Pfahl και ότι κάποιος, δημόσιος ή ιδιωτικός οργανισμός, θα αφιερώσει χρήματα για να διατηρήσει αυτό το ιστορικό σώμα εργασίας σε… ψηφιακή μορφή.

Σημαντικά βιβλία του John Pfahl είναι:
Extreme Horticulture. Essay by Rebecca Solnit, London: Frances Lincoln, Ltd, 2003.
Waterfall. Essay by Deborah Tall. Tucson, AZ: Nazraeli Press, 2000. [boxed]
Permutations on the Picturesque. Essay by Gary Hesse, Syracuse, NY: Lightwork, 1997.
A Distanced Land: Photographs of John Pfahl. Essay by Estelle Jussim. Albuquerque: University of New Mexico Press in association with the Albright-Knox Gallery, Buffalo, 1990.
Arcadia Revisited: Niagara River and Falls from Lake Erie to Lake Ontario. Essay by Estelle Jussim and Anthony Bannon. Albuquerque: University of New Mexico Press and the Buscaglia-Castellani Art Gallery of Niagara University, 1988.
Picture Windows. Introduction by Edward Bryant. Boston: New York Graphic Society; Little, Brown Company, 1987.
Altered Landscapes: The Photographs of John Pfahl. Introduction by Peter Bunnell. Carmel: The Friends of Photography in association with the Robert Freidus Gallery (New York), 1981.

Website

Rochester NY, April 29, 2020