Είναι αλήθεια ότι ζούμε την εποχή των εικόνων. Από τον θεολογικό στοχασμό του μεσαίωνα, περάσαμε στην μεταμορφωτική και ανθρωποκεντρική αναπαράσταση της Αναγέννησης, για να οδηγηθούμε στον ειδωλολατρικό ίλιγγο του εικοστού αιώνα και της επερχόμενης διαδικτυακής παγκοσμιοποίησης.
Σε κάθε μετάβαση, θα άξιζε κανείς να δει πώς αλλάζει η κοσμοθεωρία της εκάστοτε κοινωνίας. Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο διαχειρίζεται την εικόνα ο μέσος άνθρωπος, είναι το κλειδί που μας επιτρέπει να διαβλέψουμε τον τρόπο που ερμηνεύει την καθημερινότητά του. Η οπτική της εποχής μας έχει διαφοροποιηθεί από τις προηγούμενες όπως είναι φυσικό, και αυτό που παρατηρούμε σήμερα είναι ότι έχει αλλάξει ριζικά η διαδικασία του βλέμματος. Το βλέμμα δεν ριζώνει πουθενά. Ο όγκος των φωτογραφιών είναι υπέρπυκνος. Το μάτι έχει επιβληθεί, αποσπασμένο από αισθήσεις, στοχασμούς, πνευματικότητα, και είναι ο απόλυτος κυρίαρχος. Σκανάρει σχήματα, μορφές, χρώματα, έννοιες και συναισθήματα, με την πρόθεση του εντοπισμού τους και μόνο, με άλλα λόγια της πιστοποίησης του γίγνεσθαι, και κάπου εκεί η διαδικασία ολοκληρώνεται.
Είναι όμως το μάτι ο απόλυτος δικαιούχος της ορατής πραγματικότητας, ο υποδοχέας εκείνος που είναι ικανός να μας “μιλήσει” για την πραγματικότητα με τον πιο γνήσιο τρόπο;
Η τέχνη με την είσοδο του μοντερνισμού αποδόμησε την εικόνα της άμεσης αναπαράστασης, χρησιμοποιώντας πιο αφηρημένα σχήματα, ενώ η σύγχρονη τέχνη άρχισε να γίνεται ανεικονική, με στόχο να ενεργοποιήσει όσο το δυνατόν περισσότερους αισθητήρες που ξεπερνούν την επικράτεια του ματιού, με στόχο το βίωμα μιας πιο σύνθετης πραγματικότητας, μιας νέας εμπειρίας. Άρχισε να γίνεται ακόμη πιο κατανοητό, ότι η ζωγραφική, η φωτογραφία και οι άλλες τέχνες, είναι εργαλεία που μπορούν να υποκαταστήσουν την ασύλληπτη εντέλει πραγματικότητα και να μιλήσουν με έναν πιο ολοκληρωμένο τρόπο γι´αυτήν. Έχουμε λοιπόν το οξύμωρο σχήμα, ο τεράστιος όγκος των εικόνων που αναμασά την πραγματικότητα και δρα οριζόντια σε μια ατέρμονη επιφάνεια, να είναι σε αντίστηξη με την κατακόρυφη ενέργεια των έργων που επιθυμούν την ζώσα ύλη των πραγμάτων. Αυτή η καθετότητα των ενεργειών που έχουν διαφορετικό στόχο και είναι αντιστρόφως ανάλογες σε ποιότητα και ποσότητα, μοιάζει να είναι σχιζοφρενική.
Για πρώτη φορά στην ιστορία η εικόνα έχει πλήρως αποδομηθεί, έχει χάσει τις μαγικές της ιδιότητες, έχει χλευαστεί όσο ποτέ, έχει χρησιμοποιηθεί απ’ όλους τους κήρυκες του νεωτερισμού και συγχρόνως έχει αποθεωθεί, έχει εξαργυρωθεί, έχει γίνει πανάκεια της επικοινωνίας.
Η συνθήκη της παύσης λόγω του εγκλεισμού, σε συνδυασμό με την έκταση του φαινομένου και τη χρονική του διάρκεια, μου δίνουν την αίσθηση ότι η εικόνα τα επόμενα χρόνια θα αλλάξει δραματικά. Κάτι έχει συμβεί που έχει μετατοπίσει το ενδιαφέρον του μεγάλου κοινού σε μια επίμονη παρατήρηση του οικείου χώρου μετά από έναν εξακολουθητικό λήθαργο, και αυτό οδηγεί αναπόφευκτα σε μια εσωστρέφεια. H “αιώνια καθημερινότητα”, δεν είναι πια τόσο συμπαγής αλλά μεταβάλλεται σε μια ολισθηρή και ρέουσα μετατόπιση προς το αβέβαιο, με συνθήκες που αποτρέπουν τις ασφαλιστικές δικλείδες του παρελθόντος που τεχνηέντως εδραιώθηκαν. Η ψευδαίσθηση ενός ψηφιακού χρόνου που μετατρέπεται αέναα σε οτιδήποτε, με την δυαδική αλλά και αφαιρετική του φύση – μια καρτουνίστικη θεότητα – και χωρίς την ύλη που προϋποθέτει θάνατο, δύο ενδεχόμενα επιφέρουν. Την αφομοίωσή μας από τον μικρόκοσμο και την κβαντική του φύση, ή την εδραίωση του ανθρώπινου μέτρου.
Μην ξεχνάτε ότι ο Οδυσσέας κάποια στιγμή αφήνοντας την προστασία της Καλυψούς, αλλά και την ιδέα μιας αιώνιας νεότητας που του παρείχε ασφάλεια και κάθε τι που επιθυμούσε, διάλεξε τον δρόμο της φθοράς και του θανάτου από αφόρητη νοσταλγία.
Ίδωμεν… η εικόνα θα δείξει την θέληση μας.
